Không phải “gia đình”
Điểm mấu chốt nhất của "quản tri Cty" là tạo ra được một hội đồng quản tri có đủ "tầm" để chỉ đạo và kiểm soát Cty. Theo thông lệ quốc tế, Hội đồng quản tri là một cơ quan có quyền lực cao nhất của DN - nơi vạch ra chiến lược và giám sát hoạt động sản xuất kinh doanh của DN. Tuy nhiên, trong quá trình tăng trưởng về quy mô cũng có những ngưỡng mà DN phải vượt qua bằng giải pháp tái cơ cấu.
Trong nền kinh tế thị trường, một Cty có nhiều đối tượng hưởng lợi và những đối tượng này được phân thành các nhóm có lợi ích xung đột với nhau. "Quản trị Cty" là việc cân bằng các ảnh hưởng đó một cách tối ưu cho Cty nhằm phát huy được tính hiệu quả, công khai, minh bạch, góp phần bảo vệ nhà đầu tư tốt hơn và cải thiện sức cạnh tranh cho chính bản thân DN. Tuy nhiên, khái niệm "quản trị Cty" ở VN hiện nay vẫn còn tương đối mới, nhiều người thường nhầm lẫn "quản trị Cty" và "quản lý"!
Chưa xứng tầm
Điểm mấu chốt nhất của "quản trị Cty" là, tạo ra được một hội đồng quản trị (HĐQT) có đủ "tầm" để chỉ đạo và kiểm soát Cty. Theo thông lệ quốc tế, HĐQT là một cơ quan có quyền lực cao nhất của DN - nơi vạch ra những chiến lược và giám sát hoạt động sản xuất kinh doanh của DN. Tuy vậy, đây quả là một vấn đề mới mẻ đối với VN.
Ông Vũ Quang Thịnh - Giám đốc Cty tư vấn quản lý MCG cho biết: "Các Cty của VN chưa quen với nguyên tắc "quản trị Cty" theo thông lệ quốc tế. Bản thân các cổ đông hầu hết cũng chưa nhận thức được những lợi ích của "quản trị Cty" trong việc giúp HĐQT kiểm soát Cty được tốt hơn". Điều này được chứng minh bằng việc nhiều DN của VN đang lâm vào cảnh "nồi da xáo thịt" khi Chủ tịch HĐQT và giám đốc có những khúc mắc - đây chính là điều khiến nhiều DN lâm vào tình cảnh khóc dở, mếu dở
Đồng tình với quan điểm này, TS Lê Đăng Doanh còn cho biết thêm: Đối với DN tư nhân, tình hình cũng không mấy khả quan. Đến thời điểm này, cách "quản trị Cty" theo kiểu "Cty gia đình" hay theo "thuận tiện" vẫn đang là mô hình chiếm tỷ trọng lớn trong các DN tư nhân của VN. Đây cũng được coi là mô hình phù hợp với tâm lý và thói quen kinh doanh của người VN. Thế nhưng, chính tập tục và thói quen này của các DN VN lại gây ra những khó khăn khó lường khi tiếp cận với các nguyên tắc về quản trị cấp cao cũng như các nguyên tắc quản trị từ các nước kinh tế phát triển.
Tại sao?
Có 3 nguyên nhân chính có thể lý giải điều này:
Thứ nhất, chúng ta vẫn chưa bắt nhịp kịp với những thông lệ tốt nhất trong quản trị Cty. Mặc dù Luật DN đã có hiệu lực từ 1/7/2006, trong đó, quy định khá rõ về quản trị DN theo thông lệ quốc tế, nhưng đến nay, do chưa có nghị định hướng dẫn, nên các DN chưa có đủ cơ sở pháp lý để thực hiện;
Thứ hai, môi trường kinh tế và môi trường pháp lý chưa được đồng bộ, thông thoáng để có thể "quản trị Cty" tốt. Thực tế, 58% Cty tư nhân cho rằng chịu tác động trực tiếp hoặc ảnh hưởng xấu từ các vấn đề liên quan do "quản trị Cty" tồi của chính DN mình, hoặc các DN khác mang lại. Thế nhưng, có tới 36% Cty lại cho rằng, Ban giám sát chỉ tồn tại trên giấy tờ do pháp luật quy định!
Thứ ba, nguồn nhân lực của chúng ta chưa đáp ứng yêu cầu "quản trị Cty". Sự hiểu biết về "quản trị Cty" trong kinh doanh, trong xã hội VN còn rất mới mẻ, rất hạn chế. Nhiều giám đốc và thành viên HĐQT của DN, cán bộ trong các cơ quan quản lý nhà nước, đều chưa được đào tạo có hệ thống những kiến thức và kỹ năng về "quản trị Cty".
Bên cạnh đó, vai trò và trách nhiệm của người chủ sở hữu, HĐQT, ban kiểm soát và ban giám đốc chưa có sự tách bạch rõ ràng về trách nhiệm. Trách nhiệm không rõ ràng đồng nghĩa với sự chồng chéo giữa HĐQT và ban giám đốc DN. Một khi hiện tượng này xảy ra, thì có nghĩa là tính minh bạch của những thông tin, quyết định của ban giám đốc Cty với cổ đông của DN là không rõ ràng. Điều này vô hình trung tạo ra lỗ hổng lớn trong cách thức quản lý DN. TS Lê Đăng Doanh cho biết: "Hiện nay, quản lý cấp trên vẫn giao chỉ tiêu, kế hoạch cho DN. Cách tốt nhất của ban quản lý DN là không có ý kiến gì khác đối với lại cấp trên, còn nếu không thực hiện được thì đấy là do thị trường, hoặc những quy định khác. Cho nên, động lực để "quản trị Cty" tốt, cũng như chế tài để giảm những vi phạm còn... thiếu!".
Ngoài ra, những văn bản dưới luật về "quản trị Cty" đang còn thiếu cho nên, trong quá trình hoạt động cũng không tránh khỏi có những cái không được ăn khớp. Nhưng quan hệ giữa HĐQT với các cổ đông, cũng như các bên liên quan chỉ thành công khi hệ thống "quản trị Cty" được lành mạnh và minh bạch. Và điều này cần sự quyết tâm của DN.
NHỮNG ĐIỂM YẾU
TRONG "QUẢN TRỊ CÔNG TY" HIỆN NAY
* Hướng dẫn về "quản trị công ty" của hầu hết các nước đều đề xuất "một phương thức tiếp cận cho mọi hoàn cảnh" mà điều này rất nguy hiểm. Điều này có thể hỗ trợ quản trị tốt, nhưng không đảm bảo rằng, quản trị một công ty sẽ là hoàn hảo;
* Thiếu những định hướng chiến lược trong nhiều hoạt động của ban lãnh đạo;
* Lựa chọn, thẩm định, xác định mức lương thưởng và phát triển ban lãnh đạo thường thiếu sự liên kết và tính chuyên nghiệp;
* Thiếu kiến thức chuyên sâu trong kiểm toán, quản lý rủi ro, giao tiếp và đánh giá ở cấp quản lý.
(GS Martin Hilb - Giám đốc điều hành Viện quản lý nhân sự và lãnh đạo, Trường đại học St Gallent, Thuỵ Sĩ).
Để các nhà quản lý dễ dàng tiếp cận với các công cụ quản lý, cần lập cơ sở dữ liệu về các công cụ quản lý tiên tiến trên mạng Internet. Trong cơ sở dữ liệu này sẽ có giới thiệu về các loại công cụ quản lý, quá trình triển khai áp dụng, phương thức đánh giá hiệu quả áp dụng, tình hình triển khai áp dụng các công cụ này tại các DN trong các ngành công nghiệp khác nhau trên thế giới và khu vực...